Author: Angèle Steentjes

Veel te weinig wordt er met (jong)volwassenen gesproken die ouderverstoting hebben ervaren. Toch kan dit interessante inzichten opleveren. Andrew wilde vanwege een vechtscheiding twaalf jaar niets met zijn moeder te maken hebben. Hij vond het wel leuk toen zijn moeder in die periode stiekem bij een toernooi kwam kijken. Hij zei niets tegen haar, maar zag uit een ooghoek dat zij er was. Jeugdzorg adviseerde Wilma Dol – die geen contact heeft met haar dochters – niet naar hun hockeywedstrijden te gaan. Ze doet het toch en haar dochters vinden het steeds normaler.

Op blogtalkradio heeft Jill Egizii de radioblog Family Matters. Op donderdag 22 mei 2014 interviewt zij Andrew Folker over de campagne ‘Bringing Jacob home’ (zie kader). Doel is om het contact tussen Andrew, zijn broer William en hun vader met hun halfbroer te herstellen. De stiefmoeder wil dat niet. Andrew en William hebben extra reden om boos op de stiefmoeder te zijn. Door haar hebben zij twaalf jaar geen contact gehad met hun moeder. Jammer is dat alleen de stiefmoeder de schuld van ouderverstoting wordt gegeven en aan de rol van de vader geen aandacht wordt besteed.

Tips voor verstoten ouders

In dit uitgebreide interview vertelt Andrew hoe de ouderverstoting begon en zich ontwikkelde. Ontroerend is zijn verhaal over hoe het contact met zijn moeder werd hersteld. Luisteraars mochten ook bellen met vragen. Een beller vroeg wat je kunt doen als verstoten moeder om kinderen milder te stemmen. Daar had Andrew geen antwoord op, maar hij wilde wel vertellen wat zijn moeder goed had gedaan. Zo vertelde hij dat hij het toch leuk vond dat zijn moeder naar een wedstrijd kwam kijken – ondanks het feit dat hij toen steeds zei dat hij zijn moeder niet wilde zien. Hij sprak niet met haar, maar vanuit zijn ooghoek zag hij dat zij er was. Andere tip van Andrew: blijf schrijven en kaarten sturen. ‘Ook al las ik 90 procent niet, ik vond het toch fijn.’ En hij was vooral aangenaam verrast dat zijn moeder alle jaren voor hem was blijven sparen. Met dit geld kon hij een studie beginnen.

‘Ik blijf naar de hockey gaan’

Wilma Dol zit in dezelfde situatie als de moeder van Andrew. Ook haar dochters worden bij haar weggehouden. Iedere week gaat zij naar hun hockeywedstrijden kijken. Jeugdzorg was er eerst op tegen omdat vader aangaf dat het niet goed zou zijn voor de dochters. De Raad van de Kinderbescherming adviseerde zelfs dat Wilma en haar dochters nog een jaar geen contact moeten hebben– zij hebben rust nodig. ‘Terwijl onze band juist altijd zo goed was.’ In het begin ging Wilma niet kijken. ‘Later dacht ik “Dat is niet goed, mijn kinderen moeten weten dat ik er altijd voor ze ben”. Dus ga ik sinds enkele maanden gewoon naar iedere wedstrijd toe. Ik zie mijn dochters stiekem naar mij kijken en ze vinden het steeds normaler worden.’ Jeugdzorg is inmiddels ook op de hoogte. ‘Het is een jongen van dertig die eigenlijk niet weet wat ouderverstoting is en hoe je moet handelen.’ Een mooi moment was toen Wilma, die jarenlang zelf hockey speelde, naast het doel stond. ‘Mijn dochter naderde en ik riep “Ga het doel in.” Haar coach zei het tegenovergestelde. Ze luisterde naar mij en scoorde. Even hadden we toen oogcontact in de trant van: zo doen wij dat.’ Een van haar dochters werd onlangs kampioen. ‘Net als andere ouders ben ik het veld opgegaan en heb foto’s gemaakt. Je kon zien dat mijn dochter het eigenlijk niet zo vreemd vond.’

Het hele interview met Andrew is te vinden op: http://www.blogtalkradio.com/syndicatednews/2014/05/21/bring-jacob-home

‘Bringing Jacob home’

The Campaign for Jacob is a movement started by Phillip Folker, his sons William and Andrew in an attempt to gain support from friends and others who are victims to Parental Alienation. Jacob, his youngest son is being alienated from his father and brothers . On May 23rd, 2013, William, and Andrew moved back to the United States from Singapore to leave the abusive environment created by the children’s step mother, Gloria. They could not take Jacob with them. The Hague treaty did not allow it as it states that both parent’s consent is necessary for a child to leave international borders. Jacob has been completely isolated from his family by Gloria. The Campaign for Jacob was initiated to attempt to create a media platform to enable communication with Jacob, one that could not be taken away from him. The goal is to develop strong consistent communication with Jacob combined with annual visits here in the USA with Jacob. Jacob’s father and brothers want him to know that he is loved, wanted and that he was never abandoned by them.

 

Drie veertigers praten in deze documentaire van Glen Gebhard over hun ouderverstoting. Vele jaren zagen zij hun vader of moeder niet. Cecilia, Tony en Thomas vertellen over de scheiding, de ouderverstoting waar zij steeds meer passief/actief aan gingen deelnemen aangezet door de ouder waarbij zij verbleven, de frustratie toen zij ontdekten voorgelogen te zijn en hoe de ouderverstoting hen aanzienlijk heeft beschadigd. De documentaire is in het Engels. PASsage heeft er een korte impressie van gemaakt. Het zou goed zijn deze documentaire onder de aandacht te brengen van rechters, hulpverleners, advocaten, ouders maar ook kinderen die hun ouders niet zien.

‘Mijn vader vertelde steeds dat mijn moeder niets van mij wilde weten’

Cecilia is de dochter van een Amerikaanse vader en Noorse moeder. Zij was vier toen haar vader haar ontvoerde naar Amerika en al het contact met haar moeder werd verbroken. Ze vroeg in het begin regelmatig naar haar. ‘Ik kreeg te horen dat mijn moeder een slechte vrouw was die niets meer van mij wilde weten.’
Tony is de zoon van een Mexicaans moeder en een Amerikaanse vader. Toen hij tien jaar was, gingen zijn ouders uit elkaar. Vanaf dat moment stelde zijn moeder alles in het werk om te zorgen dat de vader zijn kinderen niet meer te zien kreeg. ‘Ik durfde gewoon niet te vragen of ik mijn vader mocht zien, omdat mijn moeder dan steeds boos werd.’
Thomas is de zoon van een Schotse moeder en Amerikaanse vader. Als hij tien jaar is, wordt hij door zijn grootmoeder en moeder met zijn broer meegenomen naar Schotland. ‘Mijn grootmoeder vertelde steeds hoe gevaarlijk mijn vader was – hij wilde mij doden – en dat wij daarom weg moesten. Ik was boos op mijn vader, omdat ik hem de schuld gaf dat wij weg moesten.’

‘Ik was geen kind voor mijn moeder, maar een wapen’

Cecilia vertelt hoe zij door de verhalen van haar vader steeds meer een hekel aan haar moeder kreeg. Hij had alle tijd voor deze kwaadsprekerij, want haar moeder zag zij toch niet. ’Ik kon het woord “moeder” niet zeggen zonder dat hij kwaad of overstuur werd. En ik gaf dan weer mijn moeder de schuld dat hij boos werd. Toen ik zes was had zij ons opgespoord en begon ze een rechtszaak. Midden in de nacht zijn wij “gevlucht”. Mijn vader was ik dankbaar dat hij zoveel voor mij deed om mij tegen die vreselijke moeder te beschermen.’
Ook de moeder van Tony deed alles om zijn vader bij hen weg te houden. ‘Haar doel was mijn vader te straffen door ervoor te zorgen dat wij hem niet meer wilden zien. Wij waren haar wapens in die strijd, ongeacht wat het voor ons betekende.’
Thomas geloofde alle vreselijke verhalen over zijn vader die zijn moeder en grootmoeder vertelden. ’Je vertrouwt je moeder en oma. Toen mijn vader naar Schotland kwam om in contact met ons te komen, verstopten wij ons op een camping. Wij dachten dat wij vluchtten voor een vreselijke en gevaarlijke man. Ik was geen eigen kind voor mijn moeder, maar een wapen.’

‘Het is heel pijnlijk te beseffen dat mijn vader loog over mijn moeder’

Alle drie vinden zij dat zij beschadigd zijn door de ouderverstoting. Tony heeft moeite met relaties. ‘Ik ben mij ervan bewust dat mensen van wie je houdt, je net zo makkelijk kunnen kwetsen en gebruiken. Het is moeilijk iemand te vertrouwen. Mijn moeder is succesvol geweest in het opzetten van ons tegen onze vader, maar uiteindelijk heeft het ons allemaal beschadigd: wij als kinderen, mijn vader en haarzelf.’
Thomas ziet zijn moeder nu niet meer, maar zijn vader is ook een vreemde. ‘Ik ben onzeker, heb weinig zelfvertrouwen en ik heb het gevoel dat ik nergens bij hoor.’
Cecilia moest toen zij volwassen werd haar perceptie van haar jeugd en haar moeder bijstellen. ‘Ik dacht dat mijn vader alles had opgeofferd om mij te beschermen tegen mijn vreselijke moeder. Toen ik begreep dat zij geen monster is, heeft het veel pijn en ellende gekost om te accepteren dat het anders was dan ik als kind had gedacht.’

 

Loyaliteitsconflicten bij kinderen in een echtscheiding komen nadrukkelijk op de agenda bij de hulpverlening. Een deel van de kinderen ‘lost dit op’ door een van de ouders te verstoten. Onlangs ontwikkelde het Nederlands Jeugdinstituut de richtlijn Scheiding en problemen van kinderen (zeg maar ‘vechtscheidingen’) met aanbevelingen voor de hulpverlening. PASsage maakte hiervan een korte samenvatting. De volledige richtlijn kunt u hier bekijken.

Richtlijn Scheiding en problemen van kinderen¹:

 

De richtlijn stelt onomwonden dat een kind van beide ouders moet kunnen houden. Erkend wordt dat kinderen altijd loyaal willen blijven. De kwaliteit van het contact met de ouders vinden de samenstellers belangrijker dan de frequentie. Voor gezonde hechting is het wel belangrijk dat bij een jonger kind het contact met beide ouders frequenter is. En het stopzetten van het contact mag slechts een tijdelijke maatregel zijn, hoogstens als het belang van het kind dit werkelijk vereist.

Een lastige situatie is om dit contact te realiseren als de focus van een stel op hun scheiding ligt en niet op het belang van het kind. Als ouder scheid je echter niet, vinden de samenstellers. De partner- en ouderrol moeten worden ontvlochten. Alleen verloopt dat niet altijd probleemloos. Het rapport raadt hulpverleners aan alert te zijn op de volgende risicofactoren voor problematische scheidingen:

– huiselijk geweld
– oorlogsvoering tussen ouders, conflicten
– een instabiele inwonende ouder (in mindere mate: een instabiele uitwonende ouder)
– slechte band met de inwonende ouder (in mindere mate: een slechte band met de uitwonende ouder)

Loyaliteitsconflict

Hulpverleners moeten er alert op zijn dat in de problematische scheiding kinderen al snel in een loyaliteitsconflict terechtkomen. Aan de hand van de hieronder staande vragen kan gemeten worden of er sprake is van een loyaliteitsconflict.

– Heb je vaak het gevoel dat je tussen je beide ouders in staat?
– Voelt het alsof je moet kiezen tussen je beide ouders?
– Spreekt het kind of de jongere alleen maar zeer negatief over de uitwonende ouder?
– Was de band met de uitwonende ouder voor de scheiding goed?

Moeten kiezen is voor een kind of een jongere een hopeloze opgave, constateren de samenstellers van de richtlijn. Kinderen zullen proberen te schipperen. Uiteindelijk zoekt het kind/de jongere een uitweg uit de vijandige sfeer. Hij/zij kiest toch en zegt: ‘Ik wil mijn vader/moeder niet meer zien.’

Weinig kennis bij hulpverleners en scholen

Geconstateerd wordt dat hulpverleners en scholen weinig kennis hebben over de gevolgen van scheiding. Vraag bij het eerste contact ook altijd naar de ouderlijke situatie/conflicten en de risicofactoren daarbij. Unaniem zijn experts van mening dat scheidingssituaties bijzondere aandacht, ook voor de ouders, behoeven. Het heeft prioriteit conflicten te voorkomen of te verminderen. Scheidingskinderen moeten worden opgenomen in de verwijsindex Risicojongeren.

Andere suggesties uit de richtlijn zijn:

– Zorg dat problemen kunnen worden herkend en gedefinieerd, zoals loyaliteitsproblemen, oudervervreemding en ouderverstoting.
– Denk na over de keuze voor een contact/omgangsregeling (hulpverleners gaan hier niet over, maar adviseren soms wel). Houd daarbij rekening met de gezinssituatie voor de scheiding.

Nagedacht moet worden over:

– Wat is preventie en interventie bij problemen bij scheiding.
– Hoe kan iedereen samenwerken, inclusief advocaten, rechters en school.

Regie bij de ouders

De richtlijn wijst erop dat de jeugdzorg primair de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de kinderen/jongeren en hun opvoeders stimuleert. Gedragswetenschappers hebben een ondersteunende functie. Als uitgangspunt geldt dat de voorkeuren, de regie, van de ouders en de kinderen en jongeren worden gevolgd, maar ze dienen wel mee te werken (een beetje tegengestelde instructie – PASsage). Van de richtlijn kan gemotiveerd afgeweken worden als dat nodig is.

Bewezen interventies

KIES, Y(J)es!² (Het Zwolsche Brugproject) en CODIP³ zijn bewezen interventies voor scheidingskinderen. Voor scheidende ouders zijn in Nederland nog geen bewezen interventies, dat wil zeggen therapie. Het Australische Triple P-Transitions is in Australie positief geëvalueerd. In het buitenland zijn ook positieve ervaringen met omgangsbegeleiding om ouders tot afspraken te laten komen. De helft van de afspraken is een jaar later nog intact. Als relatietherapie zijn in het buitenland de beste ervaringen opgedaan met EFT (Emotionally Focused Therapy). Voor interventies bij licht verstandelijk beperkten is er nog aanvullend de Richtlijn Effectieve Interventies LVB. Het betrekken van het netwerk speelt hierin een belangrijke rol. KIES heeft ervaring met licht verstandelijk beperkten.

noten:
[1] De psychologen, pedagogen en maatschappelijk werkers en onderzoekers hebben in opdracht van VWS een richtlijn Scheiding en problemen van kinderen – zeg maar ‘vechtscheidingen’ – gemaakt.
[2] Jij En Scheiden.
[3] Children of Divorce Intervention Program. in Nederland: Dappere Dino’s.

 

Op 17 januari 2014 kwam de Hoge Raad met een opvallende uitspraak. Rechters moeten zich meer inzetten om het recht op omgang gerealiseerd te krijgen. In deze zaak hadden rechtbank en hof uiteindelijk – met tegenzin – besloten geen omgangsregeling vast te stellen omdat de moeder niet wilde meewerken. De rechter had zich actiever moeten opstellen vond de Raad. Niet alle mogelijkheden voor herstel tot omgang waren benut. Kosten voor de moeder: 2554 euro.

Positieve ontwikkeling

De advocaat van de vader Jan van Weegberg vindt het een positieve ontwikkeling. ‘Het is een oproep aan rechters om beter hun best te doen om te zorgen dat een omgangsregeling wordt nageleefd. Er zijn al goede gerechtshoven die stellen: wat is er nodig om omgang te realiseren? Andere rechters stellen nog: “één partij wil niet, dus dan houdt het op”. Deze groep wordt met de uitspraak van de Hoge Raad opgeroepen zich meer in te spannen om het recht op familieleven (art. 8 EVRM) invulling te geven.’
In dit geval had er nog forensische mediation (RvdK of een ‘deskundigenbericht’; een rapport van een deskundige al of niet na een poging tot mediation) kunnen worden bevolen. In de uitspraak wordt verwezen naar een procedure bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
De zaak waarover de Hoge Raad zich uitsprak in de beschikking op 17 januari 2014 is een duidelijke zaak van een tegenwerkende ouder ten opzichte van het goeddeels welwillende ouder, die uiteindelijk met lege handen staat. Het uitspraak van de Hoge Raad wijst er op dat zij nu vinden dat het recht van het kind en de ouders om omgang met elkaar te hebben geen dode letter mag zijn.