Het recht bestaat grofweg uit civiel recht en strafrecht. Het familierecht valt onder het civiele (burgerlijke) recht. In het strafrecht zijn ook overtredingen die met de familie te maken hebben. Zo is ‘onttrekking aan het ouderlijk gezag‘ te bestraffen met maximaal negen jaar gevangenisstraf.
Bij de ontwikkeling van het (internationale) familierecht speelt Nederland met de permanente Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht een belangrijke rol. De geschiedenis hiervan gaat terug tot 1893. Nederland faciliteert de Conferentie nog steeds. Dat is mogelijk de reden dat Nederland het Haags Kinderontvoeringsverdrag zo serieus uitvoert.
In het familierecht hebben alle belanghebbenden rechten, vastgelegd in wetsartikelen. Over de ouder-kindrelatie is het meest geregeld in de wet. De ouder-kindrelatie kent op verschillende niveaus wettelijke regels:
- In Nederland
- Europees
- Internationaal
De rechtspraak baseert zich vooral op de Nederlandse regels. Voor een specifiek doel kunnen Europese of internationale regels betrokken worden. Als de procesmogelijkheden in Nederland uitgeput zijn, kan er ook voor internationale hoven of commissies ‘geprocedeerd’ worden.
De bottleneck in het recht in Nederland is de nakoming en de handhaving.
Alle beschikkingen in het familierecht worden uitgesproken door de rechtbank. Om daar belangen naar voren te brengen moet een advocaat worden ingeschakeld. Daaraan zijn (hoge) kosten verbonden. Als er sprake is van een laag inkomen en vermogen, kunnen de kosten voor rekening van de overheid komen. Dit heet toevoeging.